کتاب مختصری از تکنیک ها و مدل ها در برنامه ریزی شهری

توضیحات

کتاب مختصری از تکنیک ها و مدل ها در برنامه ریزی شهری، نوشته علی گودرزی چاپ 1399 انتشارات ارشدان. این کتاب علاوه بر معرفی مدل های برنامه ریزی شهری، منبع خوبی است برای کنکور دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری. این کتاب در 110 صفحه گردآوری و تالیف شده است.

مقدمه کتاب

مدل، بیان ساده ای از مهم ترین ویژگی ها و خصوصیات دنیای پیچیده اطراف ماست که به صورت کلی بیان می شود. برداشتی است از واقعیت که برای توضیح مفاهیم، مسائل، موضوعات و پدیده های جهان به نحوی که از پیچیدگی آنها کاسته شود و ملموس تر و واضح تر شوند. بنابراین می توان گفت مدل ها ابزار علمی هستند که به کمک آن ها می توان به درکی از واقعیت دست یافت.

مدل از ریشه لاتین modus به معنای ” حد، اندازه گیری، راه، روش ” گرفته شده است. مدل ها ما را به بطن پدیده ها هدایت می کنند تا به درک بهتری از آنها دست پیدا کنیم. (گرجی، 1388 : 33)  مدل ها گاها شبیه سازی کوچکی از یک پدیده بزرگ هستند که عینیت آن را عینا در خود دارند؛ به عبارت دیگر، کوچک سازی پدیده های بزرگ به نحوی که تمامی ویژگی ها و خاصیت های مهم باقی بماند، را می توانیم مدل بنامیم.

مدل رابطه بین طرح نظری و کار جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات می باشد. در علوم اجتماعی، مدل ها، شامل علائم و نشانه ها هستند، یعنی خصوصیات بعضی از پدیده های تجربی به طور منطقی از طریق مفاهیم مرتبط با یکدیگر بیان می شود. بنابراین مدل منعکس کننده واقعیت است و جنبه های معینی از دنیای واقعی را که با مساله تحت بررسی ارتباط دارند مجسم می سازد، روابط عمده را در میان جنبه های مزبور روشن می کند و سرانجام امکان آزمایش تجربی را با توجه به ماهیت این روابط فراهم می سازد. (ایران نژاد، 1377 : 50)

 فهرست

فصل اول: مدل در جغرافیا 8

1-1 سرآغاز مدل در جغرافیا 9
1-2- ویژگی های مدل 10
1-3- طبقه بندی مدل ها 11
1-3-1 طبقه بندی مدل ها به صورت کلی 11
1-3-2 طبقه بندی مدل ها بر اساس اهداف مورد نظر 11
1-3-3 مدل های مباحث برنامه ریزی فضایی 12
1-3-4 انواع مدل های ریاضی 13
1-3-5 تقسیم بندی مدل ها بر اساس سیستم 14

فصل دوم : مدل های جمعیتی 15

2- مدل های جمعیتی 16
2-1 روش های تجمعی مدل های جمعیتی 16
2-1-1 مدل رشد خطی 16
2-1-2 مدل رشد نمایی 18
2-1-3 مدل رشد نمایی تعدیل شده 20
2-1-4 مدل منحنی لجستیک 21
2-1-5 مدل رشد نمایی مضاعف 21
2-1-6 مدل رگرسیون خطی ساده 22
2-1-7 مدل رگرسیون چند متغیره 22
2-2 روش های نسبت 22
2-2-1 نسبت ناحیه 23
2-2-2روش نسبت ترکیبی 23
2-2-3 روش نسبت نماینده 23
2-3 روش های ترکیبی 23
2-3-1 مدل ترکیب جمعیت 24
2-3-2 مدل ماتریسی بقای عمر کوهرت 24
2-3-3 مدل ترکیبی 25

فصل سوم : مدل های پیش بینی مسکن 26

3- روش های پیش بینی مسکن 27
3-1 روش انبوهه 27
3-2 روش شاخص 29
3-3 روش کلی 29
3-4 روش خام 30
3-5 روش نرخ سرپرستی 31
3-6 مدل لجستیک 31

فصل چهارم : مدل های اقتصادی 33

4- مدل های اقتصادی 33
4-1 روش ضریب مکانی 34
4-2 ضریب عدم تشابه 35
4-3 ضریب تفکیک 36
4-4 ضریب همبستگی جغرافیایی 36
4-5 ضریب تخصص و تنوع 36
4-6 شاخص تمرکز و پیوستگی 37
4-7 شاخص تغییرات ساختاری 38
4-8 روش تعیین نقش اقتصادی شهر 38
4-9 مدل تعیین قوه جذب صنایع لوسندال 39
4-10 مدل بخشی 39
4-11 مدل سهمی 39
4-12 مدل داده – ستاده 39
4-13 مدل فزاینده اشتغال و جمعیت 40
4-14 مدل جاذبه نیوتن 42
4-15 تئوری تاثیر متقابل 43
4-16 تئوری نقطه جدایی 43
4-17 قانون جاذبه خرده فروشی ( ریلی 1929 ) 44
4-18 مدل هاف 44
4-19 مدل تخمین میزان خرید 45
4-20 مدل جاذبه ای هنسن 45
4-21 مدل لاوری 47
4-22 مدل گرین 47
4-23 مدل جاذبه ای تک قیدی 48
4-24 مدل جاذبه دو قیدی 48
4- 25 شاخص های Z ، HDI ، GDI ، GEM ، GI و HPI 48
4- 26 تاکسونومی عددی 49
4- 27 مدل ترسیمی طولی – عرضی ایزارد 51

فصل: پنجم بخشی از سایر مدل های برنامه ریزی شهری 53

5- 1 مدل های رشد بی قوارگی شهری 53
5- 1 – 1 مدل آنتروپی شانون 53
5- 1 – 2 مدل هلدرن 54
5- 2 مدل های سلسله مراتبی در طبقه شهرها در نظام شهری 55
5- 2 – 1 مدل رتبه – اندازه 55
5- 2 – 2 مدل فاطمه بهفروز 56
5- 3 شاخص های تعیین میزان نخست شهری 57
5- 3 – 1 شاخص نخست شهر 57
5- 3- 2 شاخص دو شهر 58
5- 3- 3 شاخص چهار شهر کلارک 58
5- 3- 4 شاخص چهار شهر مهتا 59
5- 3- 5 شاخص تمرکز هرفیندال 60
5- 3 – 6 شاخص موماو و الوصابی 61
5- 4 منجنی لورنزو 61
5- 5 تحلیل عاملی 63
5- 6 مدل تجزیه و تحلیل SWOT 65
5- 7 ماتریس های چهارگانه 67
5- 8 آنتروپی در سیستم 68
5- 9 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) 69
5- 10 فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP ) 71
5- 11 مقایسه AHP و ANP 72

فصل ششم: مثال های کاربردی 73

6- 1 پروژه اول، تخمین جمعیت شهر شیراز در افق 1405 74
6- 1- 1 روش اول، بازه 10 ساله 75
6- 1- 2 روش دوم بازه 5 ساله 75
6- 2 پروژه دوم، تخمین مسکن مورد نیاز شهر شیراز در افق 1405 79
6- 2 پروژه سوم، نقطقه جدایی شهر شیراز با آبادی دشت ارژن 81
6- 4 پروژه چهارم، ساکنان دشت ارژن بیشتر از کازرون خرید می کنند یا شیراز؟ 82
6- 5 پروژه پنجم، آیا در استان فارس نخست شهری حاکم است؟ 84
6- 5- 1 تحلیل استان فارس با شاخص نخست شهر جفرسون 85
6- 5- 2 تحلیل استان فارس با شاخص دو شهر 87
6- 5- 3 تحلیل استان فارس با شاخص چهار شهر کلارک 87
6- 5- 4 تحلیل استان فارس با شاخص چهار شهر مهتا 88
6- 6 تحلیل شبکه شهری استان فارس با استفاده از منحنی لورنزو و ضریب جینی 89
6- 7 تخمین جمعیت شهر شیراز در سال 1405 با مدل رگرسیون خطی ساده 93
منابع 98

 

کتاب مختصری از تکنیک ها و مدل ها در برنامه ریزی شهری

پارسی شهر